«Փարաջանովն այս գրքում մեծ է նույնիսկ իր թերություններով ու սայթաքումներով»

«…Ինքը պատասխանում էր բոլորի փոխարեն հենց այն պատճառով, որ ազատ էր ցանկացած վախից: Նա ամեն ինչ հասկանում էր… Եվ միշտ պատրաստ էր ներելու: Բայց ամեն անգամ ավելանում էր դառնացածությունը: ՈՒրիշի վախի համար: ՈՒրիշի՝ նույնպես ազատ լինելու անկարողության պատճառով: Նա միայնակ էր նաև այդտեղ: Չափազանց դժվար է միայնակ լինել ազատության մեջ: Երևի այդ դժվարությունից էլ Սերգեյի աչքերը հավերժ թախծոտ էին…»:
(հատված «Կար-չկար մի Փարաջանով» գրքից)

Հուլիսի 13-ին «Մոսկվա» կինոթատրոնում տեղի կունենա Սերգեյ Փարաջանովի «Սուրամի ամրոցի լեգենդը», «Աշուղ Ղարիբ» և «Խոստովանություն» (անավարտ) ֆիլմերի հնչյունային ռեժիսոր Գարրի Կունցևի «Կար-չկար մի Փարաջանով» գրքի շնորհանդես-վաճառքը: Գիրքը կազմել և հրատարակության է պատրաստել Webtv.am ինտերնետ հեռուստատեսության տնօրեն ԱՐԱՅԻԿ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆԸ:
«Իրատես de facto»-ի հետ զրույցում Արայիկ Մանուկյանն ասաց, որ առաջին անգամ է հայերեն տպագրվում Կունցևի վիպակը. «Անցյալ տարի «Ոսկե ծիրան» փառատոնի փակման օրերին, երբ ցուցադրվեց «Փարաջանով» ֆիլմը, Հովհաննես Այվազյանն ինձ ասաց, որ թարգմանել է Գարրի Կունցևի բացառիկ հուշապատում-վիպակը: Ինչն էլ առիթ դարձավ գրքի հրատարակման համար»: Առաջին անգամ վիպակը (ռուսերեն) տպագրվել է 1990-ին «Искусство» կինոամսագրում, հեղինակի մահից մեկ տարի անց` 2011-ին, «Литературная Армения» ամսագրում: 2004-ին հեղինակը գիրքը լրամշակել է: Վերջնական` լրամշակված տարբերակը երբևէ չի հրատարակվել: Թարգմանելու և տպագրելու իրավունքը ստացել են Կունցևի ժառանգներից:
«Կար-չկար մի Փարաջանով» գրքում զետեղված են նաև ուկրաինացի հայտնի կինոօպերատոր Յուրի Հարմաշի եզակի լուսանկարները: Արայիկ Մանուկյանն ասաց, որ լուսանկարների գաղափարը հուշել է «Ոսկե ծիրան» փառատոնի հիմնադիր-տնօրեն Հարություն Խաչատրյանը: Յուրի Հարմաշը երկար տարիներ աշխատել է Դովժենկոյի անվան կինոստուդիայում: Տարիներ շարունակ նկարել է Փարաջանովին: Նորընծա գրքի համար նա տրամադրել է 15 լուսանկար, որոնք, ըստ էության, առաջին անգամ են հրատարակվում: «Ոսկե ծիրան» փառատոնի շրջանակում տեղի կունենա նաև Հարմաշի լուսանկարների ցուցահանդեսը: Ըստ լուրերի` լուսանկարների համար ուկրաինացի կինոօպերատորը հոնորար չի պահանջել: «Եվ ընդհանրապես բոլորն ամեն ինչ արել են ծախսերը հետագայում փոխհատուցելու պայմանով, որովհետև փարաջանովապաշտ մարդիկ են,- ասաց զրուցակիցս:- Իսկ Հարմաշը, այո, ասել է՝ եթե կարողանաք վաճառել գիրքը, իրավունք ունեք ինձ վարձահատույց լինելու ինչպես կամենաք, ասաց նաև, որ Փարաջանովն իր համար սրբություն է»:
Գրքում տեղ է գտել նաև Յուրի Հարմաշի նովելը` Փարաջանովի և իր ծանոթության մասին, ինչպես նաև Գարրի Կունցևի դստեր տրամադրած «Արաբեսկները», որտեղ հեղինակը և հայտնի կինոգործիչները պատմում են Փարաջանովի և Կունցևի հարաբերությունների մասին: Գիրքը կհրատարակվի մոտ 2000 տպաքանակով: Շապիկին Հենրիկ Սիրավյանի «Փարաջանով» կտավն է:
«Հանրածանոթ դրամատուրգ, կոմպոզիտոր, հնչյունային ռեժիսոր Գարրի Կունցևի «Կար-չկար մի Փարաջանով» հուշապատում-վիպակը աշխարհահռչակ կինոռեժիսորի մարդկային նկարագրի և արվեստագետի էության ներքին փոխկապակցումը դիտարկելու լավագույն օրինակներից մեկն է` շարադրված հմուտ գրչով, իրադարձությունների ու փաստերի ինքնատիպ վերլուծությամբ, որտեղ արժանահավատությունը չի ստորադասվում հեղինակային դիտարկումների անհատական տեսակետին: Գիրքն ունի ինչպես վավերական մեծ նշանակություն, այնպես էլ գեղարվեստական պատումի բարձրարժեք նմուշ է: Նախատեսված է ընթերցողների լայն շրջանակի համար»,- նշում է գրքի խմբագիր ՀՈՎԻԿ ՉԱՐԽՉՅԱՆԸ:
Նրա խոսքով` Փարաջանովի մասին նախկինում ևս բազմաթիվ գրքեր են հրատարակվել: Սակայն այս մեկն առանձնանում է թե՛ բարձրարվեստ գեղարվեստականությամբ, թե՛ Փարաջանովի մարդկային կերպարը նոր տեսանկյուններից դիտարկելու հաջողված փորձի առումով. «Գրքում կհանդիպեք բազմաթիվ փաստերի, որոնք լիովին կարելի է բնորոշել իբրև բացահայտումներ: Դրա հետ մեկտեղ հրապարակվելու են եզակի լուսանկարներ: Գրքի հեղինակը մի մարդ է, ով ոչ միայն բախտ է ունեցել մասնակից լինելու փարաջանովյան ֆիլմերի ստեղծմանը, այլև ջերմ, մարդկային հարաբերություններ է ունեցել մեծ ռեժիսորի հետ, ինչն իր հերթին թույլ է տվել առավել խորությամբ ընկալել նրա էությունը, ներշնչանքի թռիչքները, ստեղծագործական որոնումների լաբիրինթոսը: Գիրքը հատկապես ապշեցնում է իր անկեղծությամբ: Այստեղ չես հանդիպի մեծարման ու փառաբանման կեղծ հնչերանգների: Փարաջանովն այս գրքում մեծ է նույնիսկ իր թերություններով ու սայթաքումներով»: Երբ խնդրեցի առանձնացնել ուշագրավ դրվագ հուշապատումից, Հովիկ Չարխչյանն ասաց, որ գրքի ամենահրաշալի «հատվածներից» մեկը Փարաջանովի մեծ սերն է դեպի Հայաստանը, որն արտահայտվում է զուսպ, նուրբ, առաջին հայացքից աչքի չընկնող նրբերանգներով:
Հավելենք, որ շնորհանդեսին ներկա կլինի Յուրի Հարմաշը: Սպասվում է նաև Գարրի Կունցևի այրու ներկայությունը:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ